Balkanların Manevi Önderi Sarı Saltuk

Tarihin ve kültürün önde gelen simaları yüzyıllar geçse bile milletlerin gönül dünyasında yaşamaya devam ederler.  Bu durum Türk dünyasının öncü isimleri için de geçerlidir.  Bu isimlerden biri ise Türk dünyasına sunduğu manevi katkılarıyla bilinen Sarı Saltuk’tur. Ölümünün üzerinden yüzyıllar geçmesine rağmen Sarı Saltuk Anadolu’da olduğu gibi Balkan Türklerinin gönlünde de yaşamaya devam etmektedir.

Sarı Saltuk

Sarı Saltuk, Anadolu ve Rumeli’nin fethi esnasında gazalara katılan, kahra­man­lığı ve velayeti ile tanınmış bir Türk kahramanıdır. Tarihî kaynaklarda yer alan Sarı Saltuk ile ilgili bilgiler onun gerçek hayatını anlamak ve anlatmak için yetersizdir. Ayrıca Sarı Saltuk’u konu alan eseler de onun hayatını pek çok açıdan ele almaktadır.

Buna rağmen Sarı Saltuk’un doğrudan hayatını anlatan bir eser de bulunmaktadır. Ebül­hayr-ı Rûmî tarafından yazılan Saltuk-nâme, Anadolu ve Rumeli’yi adım adım dolaşarak Sarı Saltuk’a ait menkıbelerin toplamından oluşan üç ciltlik bir eserdir. Eser 1480’li yıllarda Cem Sultan döneminde kaleme alınmıştır.

Saltuk-nâme’de Sarı Saltuk’un adı Şerif Hızır’dır. Küçük yaşta ata binmeyi, ok atmayı, kılıç tutmayı öğrenen Şerif Hızır, Türk destanlarındaki alp tipinin önemli bir örneğidir. Gösterdiği kahramanlık sonucu yendiği savaşçı tarafından Şerif Hızır’a Sarı Saltuk adı verilmiştir.

Dövüşte gösterdiği kahramanlığın yanı sıra Sarı Saltuk’un özel güçleri olduğu da yazmaktadır. Bir yerden bir yere anında gidebilme, uzaklarda aleyhinde konuşulanları işitebilme gibi olan üstü güçlerinin olduğu söylenmektedir.

Sarı Saltuk Dobruca’da

Sarı Saltuk’u Konu edinen bir eser de Evliya Çelebi’nin Seyehatname’sidir. Evliya Çelebi’nin yazdıklarına göre Sarı Saltuk, Ahmet Yesevî’nin halifesidir. Ahmet Yesevî, onu şu sözlerle Hacı Bektaş-ı Veli’ye gönderir:

Saltuk Muhammedim ! Bektaşım seni Rum’a göndersin, Leh diyarında  yoldan çıkmış olan Sarı Saltuk suretine girip o melunu, Dobruca’daki ejderi bu tahta kılıç ile öldür, Makedonya ve Dobruca‘da yedi kırallık yerde ün sahibi ol…

Dobruca’ya yetmiş adamıyla gelen Sarı Saltuk’un, Kaligra mağarala­rın­da­ki ejderi öldürmesi üzerine Dobruca kıralı ve halkı Müslümanlığı kabul ederler. Balkanlara İslam’ı anlatmak için giden Sarı Saltuk bölge halkının Müslümanlaşmasına öncülük eder.

Sarı Saltuk, Müslümanlar tarafından Baba Sultan, Sarı Saltuk Sultan, Kilgra Sultan gibi adlarla anılırken, Hıristiyanlar tarafından ise Sveti Nikola adıyla tanınmaktadır.  Evliya Çelebi, Hıristiyanlar üzerinde Sarı Saltuk’un çok büyük bir etkisi olduğunu söyler.

Balkanlar’da Sarı Saltuk’un Türbeleri

Anadolu coğrafyasındaki Türbelerinin yanı sıra  Romanya, Bulgaristan, Arnavutluk, Makedonya, Bosna Hersek’e kadar uzanan çizgide de Sarı Saltuk’a ait türbeler bulunmaktadır.

Ohri’de Sarı Saltuk’un İzleri

Makedonya’nın  Ohri gölü kıyısı üzerinde kurulmuş  Sveti Naum Manastırındaki şapelde Hıristiyanların Sveti Naum’a ait olduğunu düşünerek ziyaret ettikleri  bir mezar bulunmaktadır. Bu mezar, geçmişte Türkler tarafından da Sarı Saltuk’un mezarı olarak kabul edilmiş ve saygıyla ziyaret edilmiştir.

Daha sonra Türklerin pek çoğunun bölgeden ayrılmasıyla mezarın Türk ziyaretçilerinin sayısı gittikçe azalmış, zamanla Türkler mezarı ziyarete gitmemeye başlamıştır. Böylece mezar sadece Hıristiyanların ziyaret ettiği bir yer haline gelmiştir. Buna karşılık Sarı Saltuk’un bölgedeki Türkler üzerindeki etkisi hâlâ sürmek­te­dir.

Babadağ’da Sarı Saltuk Türbesi

Sarı Saltuk’un türbelerinden birisi de Dobruca bölgesinin Romanya’da kalan kısmında Babadağ’da bulunmaktadır.  Kuzey Dobruca’daki 9.000 nüfuslu bu kasabanın güney kısmındaki Maçin sokağında Sarı Saltuk türbesi ve bu türbenin karşısında da Baba Pınarı bulunmaktadır. Türbe yakın zamanda bir onarımdan geçtiğinden onarım sırasında tarihî yapısı kısmen kaybolmuştur.

Türbe, bugün de kasabadaki ve çevredeki Türkler tarafından ziyaret edilmektedir.

Balkanların manevi önderinin Türbesini 5 Ekim 2017’de 9. Gelecekle İletişim Çalıştayı vasıtasıyla Türk dünyası öğrencileri ve gazetecilerle ziyaret etmiştik. Türk kahramanının İslam adına gösterdiği gayret bir kez daha gündeme geldi.