O henüz beşinci sınıf öğrencisi olmasına rağmen konuşkan ve güzel sesliydi. Aynı zamanda sözle kalmaz şiir de yazardı. Öğretmenleri tarafından teşvik edilirdi. Okul müdürü Gulam Muhammed Faryabi bu minik şairin istidadını görünce yaşına bakmadan büyük saygıyla hürmet eder, iltifatlarını hiç eksik etmezdi.
Minik şairin adı Muhammed Emin Metin Andhoyî idi. 1941 yılında Güney Türkistan’ın Faryab vilayeti Andhoy ilçesinin Çakman mahallesinde kültürlü bir ailede dünyaya gelmiştir. 79 yaşını dolmuş 03.01.2020 tarihinde hakkın rahmetine kavuşmuştur.
Kültürü, edebi kendi ailesinden öğrendi. Babası Abdulhaydi dönemin en önde gelen hür mütefekkirlerinden, şair ilim perver birisiydi. Muhammed Emin’in ismi Mevlevi Mir Emin Gurbet’ten geliyordu. Muhammed Emin, altı yaşında okuma ve yazmaya heveslendi, ilk eğitimini babasından aldı. Muhammed Emin Metin Andhoyî ilkokula başladıktan kısa bir süre sonra parlak bir talebe haline geldi.
Beşinci sınıf öğrencisiyken şiir yazmaya başlayan Muhammed Emin muallimleri tarafından teşvik edilmeye başlandı. Okul müdürü Gulam Muhammed bu küçük şairin şiir yazma ve okumasından etkilendi. Dolayısıyla Muhammed Emin, okul müdürü, muallimler ve diğer herkes tarafından iltifat görmüştür.
Çocuk yaşlarında yazdığı şiirleri ilk defe Andhoy okulunun “Destur Ceridesi” yani bugünkü Faryab’ta basıldı. Okul döneminde Abdul Kayyum Rahmani de -ki Muhammed Emin’den büyüktü- şiir yoluna adım atmıştı. Emin’in yazdığı şiirleri okur tashih eder ve ona yardım ederdi. Altıncı sınıftan sonra bazı sıkıntılar sonucu okula gidemedi ama şiiri, edebiyatı terk etmedi.
Yolunu, çağdaş aydınlar gibi tahayyülünü kuvvetlendirmek üzere çizdi. Özel eğitimini büyük şahsiyetler ve üstatlardan; misal Mevlana Kurbet gibi mümtaz üstatlardan aldı. Mevlana Kurbet’ten aynı zamanda Mukaddime dersleri almıştır. Mukaddime hakkında ilk kitabı “Divanı Kutur” dur. Makale, şiir gibi ne türde yazı yazdıysa, ülkenin çeşitli basın yayın organlarında, dergilerde, gazetelerde yer aldı. Bunlara örnek olarak; Suturıgazte, Faryab, Dive, Civzcanan, Hivad, Anis, Bidar, Parvan, Bedehşan, Bağlan, İttifak-i İlsam, Pyami Hak, Yıldız, Mecelleyi Jondun, Mecelleyi Peştün Gag, Mecelleyi Horasan, Mecelleyi Millet… Vb. verilebilir.
Muhammed Emin Metin Andhoyî şiir ve nesirler yazarken, akademik dünya ile çeşitli yazarlar ve tahlilcilerle her daim irtibatta olmuştur. Tüm çalışmalarını istişare ile yapmıştır. Eserlerinin teyidini almadan yayınlatmazdı. Ülkede yaşayan tüm etnik unsurlar tarafından münevver ve şahsiyet sahibi olarak bilinirdi. Ülke edebiyatına ciddi ölçüde katkısı olmuş, hayatının neredeyse yarısını meşakkat ile geçirmiş ama edebiyattan vazgeçmemiştir. Yarım asırlık ömrünü millete ve ülkeye feda etmiş, naip şiirleriyle devasa iki medeniyetin diline ve kültürüne hizmet etmiştir. Özbek edebiyatı (Türk edebiyatı) ve Fars (darı) edebiyatıyla iştigal etmiştir.
Yazıları, genellikle, çağdaş şairlerin hayatı, klasik yerel müzisyen, ulemanın tanıtımı, din adamları, sanatçılar, irfan ve şeyhler, tarihi mekânların tanıtımı, ulema türbesi konularında epey eser bırakmıştır. Çalışmalarından dolayı devlet erkânları tarafından takdir almıştır. 2006 yılında dört kaside kitabı, Özbekçe ve Farsça olması nedeniyle Afganistan İletişim Kültür Bakanlığı tarafından ödüle layık görülmüştür.
Aynı yıl içerisinde Kültür ve İletişim Bakanlığı tarafından Muhammed Emin Metin Andhoyî’ye “Gönüllü Üstad” lakabını verilmiştir. Üstad Emin otuzdan fazla kitap ve ilimi makale yazmıştır. Üstad Emin hakkında Türkiye Türkçesi ile yazılmış bir kitap bir makale bulunmaktadır. Yazdığı kitapların hiç biri Türkçe’ye çevrilmemiştir. Bilinen bazı eserleri şunlardır:
Gönül Sözü Özbekçe Şiir Toplamı, Kabil, 1987
Lale Bahçesi Özbekçe ve Dari Divanı, 2000
Sadat ve Duman Seyit Akbar Andhoy’ı, Tahkiki Risale Peşaver,1999
Andhoy’ın Önemi Tarihe, Peşaver, 1999
Üstad Halilullah Halil’inin Seçilmiş Şiileri
Abdülhadi Davi Perişan, Seçilmiş Şiirleri
Muhammed Kerim Nezihi Cilvenin
Gulam Ahmed Navidin Seçilmiş Şiirleri
Muhammed Enver Bismilin Seçilmiş Şiirleri
Abdurrahman Pajwakın Seçilmiş Şiirleri
Özgürlük, Ayrım Şairlerin İstiklal Hakkı’da Yazdığı Şiirler
Saadetin Başlangıç Yılı, Özbek Şairlerin Şiir Toplamı
Beyaz Sofi, Farsça ve Özbekçe Şiirler Toplamı
Beyaz Kemal, Farsça ve Özbekçe Şiirler Toplamı
Mevlana Şerafettin Khobi Samarkandi, Şiirleri
Kifayatullah Rahamatoghli
Henüz yorum yok.
Henüz yorum yapılmamış. Yorum Yap!