Türk Dünyasının bulutlarla yarışan kadınları

Kadınlar sadece yerde değil, gökte de başarı elde etmiştir.

Onlar karşılaştıkları çeşitli zorluklara rağmen, çok yaygın olmayan pilotluk mesleğini seçmiş ve havacılık tarihinde önemli yer almayı başarmış isimler.

Türk Dünyasının kadın pilotları:

Hiuaz Dospanova

Hiuaz Dospanova, 2. Dünya Savaşında savaşan Kazak asıllı tek kadın pilottur. Aynı zamanda Hiuaz, “Gece Cadıları” olarak bilinen ve tamamen kadınlardan oluşan 588. bombardıman alayında görev alan yegane Kazak pilottur. 15 Mayıs 1922’de Kazakistan’ın Atırau bölgesinde dünyaya gelen Hiuaz, 2. Dünya Savaşı başladığında Jukovskiy Hava Kuvvetleri Akademisi’ne katılmak istemiş, ancak akademi sadece erkekleri kabul ettiği için isteği reddedilmiştir. Daha sonra, 1943’te Marina Raskova’nın komutasındaki kadınlardan oluşan alaya katılarak  bombardıman alayına gözcü-atıcı olarak Kıdemli Teğmen rütbesine ulaşmıştır. Kendisine Rus ve Ukraynalı meslektaşlarından farklı olarak “Sovyetler Birliği Kahramanı” ünvanı verilmemiştir. Ancak Kazakistan’ın bağımsızlığından sonra, 2004 yılında Hiuaz Dospanova, “Kazakistan Kahramanı” ünvanına layık görülmüştür. Hiuaz Dospanova, 20 Mayıs 2008’de Almatı şehrinde vefat etmiştir.

Olga Sanfirova

Olga Sanfirova, 2. Dünya Savaşı sırasında “Gece cadıları” olarak bilinen 588. Bombardıman alayını korumakla görevli, 46. Taman Hava koruma biriminde görev almış – Tatar kadın pilottur. Ayrıca “Sovyetler Birliği Kahramanı” ünvanını alan ilk Tatar kadındır. Olga Sanfirova, 1917’de Samara şehrinde işçi bir ailenin kızı olarak dünyaya gelmiştir. Orta okulunu Özbekistan’da tamamladıktan sonra Moskova Havacılık okuluna gitmiş ve mezun olmuştur. Savaş başladığı sırada Marina Raskova’nın tavsiyesi üzerine Sovyetler Birliği Hava Kuvvetleri’ne katılmıştır. Savaş esnasında kısa sürede Filo Komutanı Yardımcılığı’na kadar yükselmiştir. Bombardıman harekatlarında Kuzey Kafkasya, Kırım, Taman yarımadası, Belarus gibi yerlerde Almanlara karşı savaşmıştır. 1 Mayıs 1943’te Kırım’da uçağı Alman avcı uçağı tarafından düşürülmüştür. Bu olaydan sağ çıkmasına karşın, 13 Aralık 1944 Pultusk’da uçağı mayınlı arazinin üzerinde vurulmuştur. Paraşütle havadaki çarpışmadan kurtulsa da mayınlı arazide mayına basarak hayatını kaybetmiştir.

Züleyha Seyidmemmedova

Züleyha Seyidmemmedova, ilk Azerbaycanlı kadın pilotlardan biri olup 2. Dünya Savaşında Kaptan pilotluk yapmıştır. Seyidmemmedova, 22 mart 1919’da Bakü’de doğmuş, orta öğrenimini tamamladıktan sonra memleketindeki havacılık okuluna yönelmiştir.Okulda paraşütle atlamada birincilik elde eden Züleyha, daha sonra pilotluk eğitimi almaya başlamıştır. Ekim 1935’te tek başına uçma izni verildiğinde başarılı uçuşunun ardından pilot ünvanını almıştır. 2. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesinde görev alan Züleyha Seyidmemmedova, 500den fazla hava saldırısı atlatmıştır. ülke çapında kahraman olarak anılan Seyidmemmedova, 1999 yılında Bakü’de vefat etti.

Belkıs Şevket Hanım

Belkıs Şevket, 1 Aralık 1913 tarihinde yaptığı uçuşuyla, ilk defa uçan Türk Kadını olmuştur. Dedesi, 2. Mahmut’un vezirlerinden Ali Namık Paşa olup Ata Paşa’nın kızıdır. 1913 yılında kurulan Kadın Hakları Savunma Derneğinin etkin bir üyesi olan Belkıs Hanım, Türk Ordusu’na uçak hediye edebilmek için,  dernek adı altında uçtuğu uçaktan Üsküdar, Kadıköy ve Şişli gibi yerlere bağış yapılmasını rica eden kartlar fırlatmıştır. 15 dakika kadar süren uçuşu ile ilk uçan Türk kadını olmuştur. Daha sonra uçuş fotoğrafları askeri müzede sergilenmiştir.

Sabiha Gökçen

Mustafa Kemal Atatürk’ün 8 manevi kızından birisi olan Sabiha Gökçen, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin ve dünyanın ilk kadın savaş pilotudur. Gökçen, 22 Mart 1913’te Bursa’da doğmuştur. 1925 yılında, henüz 12 yaşındayken  Bursa’yı ziyeret eden Atatürk’e ulaşmış ve okumak istediğini belirtmiştir. Bunun üzerine, Atatürk Sabiha’yı yanına alarak Ankara’da Amerikan Kız koleji, Üsküdar Amerikan Lisesi gibi yerlerde eğitim görmesini sağlamıştır. 1935’te Atatürk’ün de destek vermesi ile Eskişehir Havacılık Okulunda özel uçuş eğitimi almıştır. 26 Şubat 1936’da ilk defa motorlu uçak ile uçmaya başlamış, 1937 yılında Dersim Harekatı’nın hava saldırısında yer alarak dünyanın ilk kadın savaş pilotu olmuştur. Sabiha Gökçen, 22 Mart 2001 tarihinde Gülhane Askeri Tıp Akademisinde, 88 yaşında vefat etmiştir.

Maguba Sırtlanova

Maguba Sırtlanova, 2. Dünya Savaşı sırasında “Gece Cadıları” olarak bilinen 46. Taman Hava Koruma Biriminde görev alan Tatar pilottur. 15 Temmuz 1912’de Belebey’de doğmuştur. 1932’de Başalov Hava Okulu’ndan mezun olmuş, savaş başladıktan sonra, 1941’de orduya katılmıştır. 10 Şubat 1943’te ilk görevini 588. Bombardıman Alayı ile birlikte yapan Maguba Sırtlanova, Kuzey Kafkasya, Kırım, Belarus, Polonya ve Prusya’da çarpışmalara katılmıştır. Savaş sırasında 928 saat uçuş gerçekleştirerek, uçuşları boyunca 2 demiryolu istasyonu, 3 topçu bataryası, 4 zırhlı araç ve 85 Alman kamp alanını yok etmiştir. 15 Mayıs 1946’da “Sovyetler Birliği Kahramanı” ünvanını alan Maguba Sırtlanova, 1 Ekim 1971’de Kazan şehrinde vefat etmiştir.

Leyla Memmedbeyova

Leyla Memmedbeyova, ilk Azerbaycanlı kadın havacı olup Güney Kafkasya’nın ilk kadın pilotudur. Memmedbeyova, Bakü Havacılık Kulübü’nde profesyonel havacılık eğitimi alarak ilk uçuşunu 1931’de gerçekleştirmiştir. Ayrıca, Moskova Tuşino Hava Alanı’nda Polikarpov Po-2 tipi uçaktan paraşüt ile atlayarak Sovyetler Birliği’nin 2. kadın paraşütçüsü olmuştur. 1941’de Sovyet Ordusu Uçak Filo Komutanlığı rütbesine yükselmiştir. 2. Dünya Savaşı’na katılmak istese de 4 çocuk büyüttüğü için bu isteği reddedilmiştir. Bunun üzerine kendi başına planör ve paraşütçülük eğitimi vermeye başlayan Leyla Memmedbeyova, 100 den fazla pilot ve 4000 paraşütçü eğitmiş; ve ondan eğitim alan 2 öğrencisi, daha sonra “Sovyetler Birliği Kahramanı” olmuştur. Leyla Memmedbeyova, 1989’da Bakü’de vefat etti.

Yazar:

Samet Demir

Aigerim Sarpekova